Cornelis van der Sluis over zwarte viltstiften en de Wet open overheid (Mr. Online)

Mr. van de week is Cornelis van der Sluis. De advocaat van Ten Holter Noordam advocaten schreef het boek ‘Wet open overheid. Toegelicht door de wetgever, besproken door C.N. van der Sluis’. Het is uitgegeven in eigen beheer.

Waarom dit boek?
Er wordt al sinds 2012 gesproken over een nieuwe Wet openbaarheid van bestuur (WOB): de Wet open overheid (WOO). Nadat die wet in 2016 al was aangenomen door de Tweede Kamer kwam er een kink in de kabel. De wet bleek te duur in de uitvoering. Dus moest er een zogeheten wijzigingswet komen (een novelle). Die is op 26 januari 2021 aanvaard door de Tweede Kamer.

Alle overheden hebben te maken met de WOB (en straks de WOO). De WOO zal veel betekenen voor de praktijk. Dan helpt het als duidelijk op een rij staat hoe de wet komt te luiden. En juist voor de praktijk is dan van belang wat ‘de wetgever’ heeft bedoeld en wat er nog aan vraagpunten over blijft of hoe dit alles uitwerkt in de praktijk. Per artikel is dus ook voorzien in die toelichting van de wetgever en een uitvoerige bespreking van mijn hand.

U heeft het al gepubliceerd voordat de WOO is aangenomen door de Eerste Kamer. Waarom?
De praktijk moet zich nu echt gaan voorbereiden. Dit blijkt ook wel uit de uitvoeringstoetsen. Het onderwijs en de trainingen zullen moeten volgen. Vandaar dus nu al. Helemaal omdat na de roep om meer transparantie sinds de kinderopvangtoeslagenaffaire en de toezeggingen van Rutte op dit punt nog maar weinig mensen tegen de WOO durven te zijn.

De voorganger van de WOO is de Wet Openbaar Bestuur (WOB). Die wet is bij het grote publiek vooral bekend door de zwart gelakte passages in overheidsdocumenten. Kunnen de zwarte viltstiften onder het regiem van de WOO worden opgeborgen?
Nee, gelukkig niet zou ik bijna zeggen. Want ook de WOO kent nog redenen waarom informatie niet zo maar voor iedereen bekend mag worden gemaakt. Denk aan de bescherming van de privacy, bedrijfsvertrouwelijke informatie of de meningen van ambtenaren of adviseurs (zoals advocaten) die door de overheid worden ingehuurd.

Bij het tv-programma Radar (15 februari) zei WOB-kenner Roger Vleugels dat de WOO vanuit het oogpunt van openbaarheid net zo slecht is als de WOB. Mee eens?
Radar leverde een nogal eenzijdig beeld van de materie. Lubach maakte er een grappige variant van. En Roger Vleugels is nooit tevreden. Natuurlijk kan veel beter, zoals het tijdig afhandelen van verzoeken en het meer openbaar maken. Toch denk ik dat de WOO een verbetering is, met kortere termijnen, een aanzet tot een betere ‘informatiehuishouding’ en een Adviescollege met ombudsfunctie. Misschien zit de verbetering vooral in de nieuwe wind die lijkt te waaien sinds “Ongekend Onrecht” en de val van Rutte III.

Hoe zit het met persoonlijke beleidsopvattingen in de WOO?
Die worden nog altijd beschermd onder de WOO (en daar valt best wat voor te zeggen). Wel is met een amendement nog geregeld dat voor sommige bestuursorganen geldt dat ze dergelijke opvattingen (geanonimiseerd) openbaar moeten maken.

En: kan de WOO opboksen tegen de Rutte-doctrine?
Dat frame van die doctrine vind ik nogal overtrokken. Bescherming van ambtenaren kennen we al sinds 1980 en vele voorgangers van Rutte vonden het belangrijk. Wel denk ik dat met de uitspraak van de Raad van State van 24 februari en alles rond de kinderopvangtoeslagen en de val van Rutte III duidelijk is dat de geesten rijp zijn voor een andere wijze van kijken naar openbaarheid. Overigens ging de Rutte-doctrine vooral ook over de informatievoorziening aan de Eerste en Tweede Kamer. Die wordt niet geregeld door de WOB of de WOO, maar door de Grondwet.

Als u het voor het zeggen had dan?
Dan zou ik graag genuanceerder willen kunnen praten over de vraag hoeveel het ons allen mag kosten, die transparantie. Want het klinkt allemaal leuk natuurlijk dat het transparanter moet, helemaal als Lubach die boodschap verpakt, maar het verzamelen van informatie, het beoordelen daarvan en het kijken naar belangen die misschien best terecht zwaarder wegen dan het belang van transparantie heeft een prijs.

Wat is het hoogtepunt in uw juridische carrière?
Mijn promotie in 2008 was een feestje, mijn beëdigingen als rijksambtenaar, advocaat en rechter-plaatsvervanger ook. WOB-inhoudelijk was toch een hoogtepunt dat door een procedure die ik mocht voeren voor een cliënt duidelijk werd dat WhatsApp- en sms-berichten ook op te vragen zijn. Ik vond dat logisch, maar tot maart 2019 was dit nog geen vanzelfsprekendheid, zo bleek ook uit alle persaandacht die die kwestie opleverde.

Wat is over u niet bekend, wat wel interessant is?
Zet je schrap: dat ik de was doe thuis.

Welk boek las u het laatst?
Het eigen WOO-boek, ben ik bang. Het schrijven van een boek in net iets meer dan twee maanden laat weinig ruimte voor iets anders (naast een praktijk en drie kinderen die thuisonderwijs volgen).

Met welke beroemdheid zou u in quarantaine willen?
Dat zal toch Dirk Kuyt zijn. Zo grandioos je carrière eindigen bij de mooiste club, daar wil ik best even een paar dagen over ‘nabomen’.