De avondklok als test voor de nieuwe Ruttedoctrine

De Tweede Kamer komt terug van reces om te debatteren over het gedoe rond de avondklok. De Kamerleden zullen zich vooraf willen laten informeren hoe een en ander toch heeft kunnen gebeuren. Daarmee vormt het debat en de voorbereiding daarop een interessante eerste kwestie van gewicht om te bezien of en op welk wijze de nieuwe Ruttedoctrine zal uitpakken.

Ruttedoctrine of vaste praktijk van bestuurders?

Kort nog even over die nieuwe Ruttedoctrine na “Ongekend Onrecht”. Voor de val van het kabinet zou een zogeheten (populair gestelde) Ruttedoctrine gelden waarbij men ervan uit ging dat de opvattingen van ambtenaren en adviseurs geen onderwerp mogen worden van het publieke debat. Persoonlijke beleidsopvattingen zouden nooit openbaar mogen worden gemaakt. De oorsprong van die doctrine ligt overigens helemaal niet bij Rutte. De Wet openbaarheid van bestuur kent die weigeringsgrond al sinds 1980 (zie artikel 11). En ook veel bestuurders gingen Rutte al voor in die lijn van bescherming van ambtenaren en andere adviseurs. Illustratief is bijvoorbeeld de vergelijking van toenmalig minister Donner van wetten met worstjes (zie dit artikel in de NRC) Het was beter dat men niet wist hoe die worden gemaakt, zo liet hij zich ontvallen in een speech op de Dag van de Persvrijheid in 2011.

Nieuwe Ruttelijn

Maar goed, met de nieuwe Ruttelijn worden persoonlijke beleidsopvattingen gedeeld bij nota’s, kamerbrieven en wetsvoorstellen die de regering aan de Kamerleden zendt. De precieze invulling daarvan is nog altijd ongewis. En hoewel voor velen tegenviel dat dit niet zou gelden bij de afhandeling van verzoeken op grond van de Wob (terwijl Rutte dit in zijn mondelinge toelichting bij de val van Rutte III wel suggereerde) was bijzonder dat eind januari in een besluit op een verzoek om informatie op grond van de Wob die bescherming toch expliciet niet meer werd gehanteerd. Het ging om een verzoek om informatie over de kinderopvangtoeslagenaffaire. Maar of je die lijn alleen voor dat onderwerp kunt inzetten en niet voor andere onderwerpen, zoals de avondklok, is nog maar de vraag.

Informatievoorziening in dit geval

Maar goed, los daarvan zal het debat over de avondklok dus een goede testcase zijn over wat de Kamer nu tegemoet kan zien. Want veel vragen zullen met name zien op de (juridische) voorbereiding van de maatregel en de route die gekozen is. Dat zal vast voorafgegaan zijn met de nodige adviezen van ambtenaren en externe adviseurs. Het inroepen van de bescherming van de persoonlijke beleidsopvattingen ligt gelet op de goede voornemens van het gevallen kabinet in zoverre niet in de rede. Toch zou het mij niet verbazen als het kabinet het belang van de Staat toch meent te moeten inroepen vanwege het hoger beroep dat vrijdag dient.

Adviezen landsadvocaat

In die procedure zal de landsadvocaat wederom de Staat vertegenwoordigen. Interessant in de voorbereiding op het Kamerdebat zal zijn of ook de waarschijnlijk onder het kabinet berustende adviezen van diezelfde landsadvocaat over de juridische basis van het invoeren van de avondklok worden gedeeld. Over dergelijke adviezen stelt de nieuwe Ruttelijn dat ook die worden toegezonden aan de Kamer. Bijzonderheid hierbij is dat dit alleen zou gelden voor adviezen die na die kabinetsreactie van 15 januari jl. zijn ontstaan en dat adviezen over lopende procedures ook buiten beeld blijven. Bovendien wil het demissionaire kabinet pas beginnen met het delen van die adviezen van de landsadvocaat per 1 juli.

Toch zou ik menen dat het kabinet er goed aan doet de nodige transparantie aan de dag te leggen. Het vertrouwen van de Kamer in dit kabinet wat informatievoorziening betreft kan wel een oppepper gebruiken. Bovendien kan die transparantie bijdragen aan het (herstel van) draagvlak voor alle coronamaatregelen. En hoewel er best wat valt te zeggen voor het inroepen van ‘het belang van de Staat’ gelet op de lopende procedure, zou het m.i. juist in het belang van de Staat zijn als duidelijk wordt dat de mogelijke zwakke juridische basis in beeld is geweest maar andere belangen zwaarder gewicht zijn toegekend. Het treffen van een maatregel als de avondklok moet toch goed zijn uit te leggen, ook als er adviezen liggen die de mogelijke zwakke juridische grondslagen hebben benoemd?!

Kortom, de tijd zal het leren in hoeverre die nieuwe Ruttelijn nu echt tot transparantie leidt, ook als het net wat minder goed uitkomt. Want als er iets duidelijk is als het gaat om openbaarheid van informatie die bij de overheid berust, dan is het wel dat het in algemene zin door een ieder wordt omarmd en wordt gestimuleerd. Totdat het nu net in dat ene concrete geval, als het net niet helemaal uitkomt, je in de weg zit. Eens zien hoe dat nu uitpakt.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *