Actief openbaar maken van boetebesluiten. Nu makkelijker dan straks?

Een belangrijk speerpunt van de Wet open overheid is dat de overheid meer informatie uit zichzelf openbaar moet maken. Dat is de zogeheten actieve openbaarmaking. Dat dit geen gemakkelijke opgave zal blijken, werd al eerder beschreven in Tijdschrift voor Constitutioneel Recht. Dat die plicht straks ook vreemd uitpakt, is al eerder beschreven, maar wordt duidelijker aan de hand van een specifiek voorbeeld: boetebesluiten.

Onduidelijk dus ongemakkelijk

Maar eerst nog even kort. De opgave die straks (waarschijnlijk in 2024) gaat gelden – artikel 3.3 is nog niet in werking getreden – is niet gemakkelijk omdat het nogal wat procedures oplevert. Maar daarnaast zijn de categorieën die in artikel 3.3 Woo zijn omschreven nogal onduidelijk of multi-interpretabel. De toelichting bij de wet biedt ook niet (altijd) helderheid. Vandaar ook het fenomeen werkdefinities waarmee men vanuit de praktijk bezien een soort ‘best practices’ wil vastleggen. Een laatste bericht maakt duidelijk dat die definities terug moeten komen in de ministeriële regeling die artikel 3.3 lid 9 Woo noemt. Die regeling lijkt alleen meer te zijn bedoeld voor het geven van regels over de wijze waarop de documenten openbaar worden gemaakt. Een inhoudelijke verduidelijking lijkt toch evident iets anders.

Boete- én publicatiebesluit

Los daarvan heeft het verplicht openbaar maken straks ook een wat vreemde werking op de praktijk van nu. De praktijk van menig toezichthouder laat immers zien hoe dat actief openbaar maken aanvullend wordt ingezet. Zo legt de Kanspelautoriteit niet alleen boetes op maar wordt daar ook actief over gepubliceerd (zie recent nog deze uitspraak). De grondslag daarvoor wordt gevonden in de inspanningsverplichting van artikel 3.1 Woo. De gedachte hierbij is dat door ‘naming and shaming’ sprake is van een extra afschrikwekkend effect wat norm-naleving weer in de hand moet werken.

De rechter vindt het ook goed dat bij het nemen van het boetebesluit in het kader van de wettelijke taak van de Ksa – inhoudende toezicht houden op de naleving van regelgeving en de daarmee samenhangende bevoegdheid om handhavend op te treden tegen overtreding van die regelgeving – zo’n besluit ook wordt gepubliceerd. De rechter acht daarbij van belang dat bij de publicatie ook wordt vermeld, of er rechtsmiddelen tegen de besluiten zijn ingesteld, of nog kunnen worden ingesteld. Daardoor is het voor derden duidelijk in hoeverre de besluiten door de bestuursrechter zijn beoordeeld en onherroepelijk zijn.

Kennelijk wordt dus ook mogelijk geacht dat besluiten die nog ter discussie staan of kunnen worden gesteld ook openbaar worden gemaakt.

Anders onder de Woo?!

De vraag is of dit onder de Woo straks nog wel kan. Artikel 3.3 lid 2 onder k noemt beschikkingen als categorie die actief openbaar wordt gemaakt. Voor het ‘gemak’ worden vervolgens 21 categorieën van beschikkingen weer uitgezonderd. Die uitzonderingen zijn vooral ingegeven door de bijzondere aard van de beschikkingen. In sub 5 wordt genoemd de bestuurlijk bestraffende sanctie (boetebesluiten dus!). Hoewel de huidige grondslag artikel 3.1 nog ruimte laat voor actief openbaar maken, lijkt het wat vreemd om deze algemene grondslag nog te kunnen hanteren als de specifieke grondslag nou juist deze categorie uitsluit. Dat zou betekenen dat er onder de Woo juist minder openbaar wordt gemaakt dan onder de Wob.

Bovendien valt op ten aanzien van met boetebesluiten vergelijkbare besluiten, de bestuursrechtelijke handhavingsbesluiten (besluiten houdende een herstelsanctie, bestuursdwang en dwangsom), expliciet is opgemerkt dat ook die zijn uitgezonderd. Die uitzondering geldt alleen weer niet (om het allemaal makkelijk te maken) als het gaat om omgevingsrechtelijke en milieurechtelijke handhavingsbesluiten. Die moeten wel actief openbaar worden gemaakt. In het licht van dit blog is dan wel weer vreemd om te constateren dat dit pas mag plaatsvinden, twee weken nadat het besluit onherroepelijk is geworden. Ook in zoverre lijkt de Woo toch minder ruimte te geven voor het actief openbaar maken van sanctiebesluiten.

Deze én andere bijzonderheden rond actief openbaar maken bespreken we in de training Actief openbaar maken op grond van de Woo.